Wat is de gaydar? De wetenschap van de homoseksuele radar

Jay
Door Jay
12 minuten leestijd

Er bestaan nogal wat termen in de wereld van dating en liefde die de aandacht weten te trekken. Als je onze blogs en gidsen hebt gevolgd, dan heb je onder meer al opzienbarende definities als ‘negging‘, ‘daddy issues‘ en ‘toyboy‘ voorbij zien komen. Een van de meest opvallende termen is wat ons betreft toch wel die van de ‘gaydar’ — een samenvoeging van de woorden ‘gay’ en ‘radar’. Deze gaydar is gericht op het detecteren van homoseksuele mannen (of vrouwen) en dat is gelukkig een stuk onschuldiger dan het in eerste instantie mag klinken.

Het opmerkelijke hieraan is echter wel dat vrijwel iedereen wel een gaydar heeft, een manier om aan te voelen – of eigenlijk vroegtijdig te concluderen – dat iemand homoseksueel is. Da’s wat ons betreft dan ook een hele interessante term die het bespreken waard is, want het is er niet één zonder controverse. Je kunt er immers ook zomaar naast zitten.

Reden om je alles te vertellen over de gaydar, waar de gaydar op gebaseerd is, en wat de overeenkomsten zijn tussen de gaydar en andere stereotype beelden.

Nu populair:

lexa "Serious Dating, Crazy Love: Lexa is waar je moet zijn. Voor mensen met inhoud die iets échts zoeken."

Wat is de ‘gaydar’?

Een bekende Engelse gezegde is dat je een boek niet op zijn kaft moet beoordelen (‘Don’t judge a book by its cover’) en de kans is groot dat je deze uitspraak wel eens voorbij hebt zien komen. Hoewel we daar in de Nederlandse taal niet echt een één-op-één equivalent voor hebben, komt het er globaal op neer dat schijn bedriegt en eerste indrukken niet altijd juist zijn. Hoe dan ook, kinderen krijgen in veel Engelstalige landen al op vroege leeftijd te horen dat je een ‘boek niet kunt beoordelen op zijn kaft’, wat zoiets betekent als dat je geen vooroordelen moet hebben.

Toch geloven mensen vaak dat ze op hun gevoel wel kunnen vertrouwen om een oordeel te vellen over een andere persoon. Stereotypen hebben vaak grote invloed op deze indrukken, of het nu is dat een zwarte man gevaarlijk is, een vrouw geen goede leider kan zijn of dat een modieuze man waarschijnlijk homo is. Voor die laatste groep, de homoseksuelen, bestaat daar zelfs een woord voor: de gaydar. De gaydar is je intuïtieve vermogen om de homoseksuele geaardheid van een ander te voorspellen.

Gaydar (een samentrekking van ‘gay’ en ‘radar’) is een term die voor het eerst verscheen in de jaren ‘80. Het verwijst naar een “zesde zintuig” om te identificeren wie homo is. Zoals veel vermeende intuïties, vertrouwt de gaydar echter wel op stereotypen. Mensen praten over de gaydar als een soort van vaardigheid om te bepalen of iemand homo is op basis van hun intuïtie over de ander.

We hebben het hier in principe over situaties waarin mensen conclusies trekken over de seksuele interesses van anderen als reactie op minimale info, zoals de manier waarop iemand zich kleedt, loopt of praat. Het is dus maar de vraag of je het over een echte ‘radar’ kunt hebben of dat het niets anders is dan het stereotyperen van mensen.

Hoe werkt de gaydar?

Als we nieuwe mensen tegenkomen, plaatsen we ze meteen in hokjes. We weten bijvoorbeeld vrijwel direct wat hun geslacht is, dat is het eerste wat duidelijk wordt. Daarna wordt ook met de rest van wat onze ogen zien een totaalbeeld geschetst; bijvoorbeeld op basis van iemands huidskleur, haartype en oogkleur. Daarna wordt gekeken naar de andere kenmerken van degene die je ziet, zoals de kleding en de maniertjes.

We zijn zelfs van een behoorlijke afstand al goed in het beoordelen van het geslacht van een persoon en binnen een mum van tijd iemand te ‘lezen’. En dat is best een bijzonder gegeven als je erbij stilstaat. Het menselijke brein is namelijk in staat om binnen een paar seconden iemand te beoordelen. Al is dat in lang niet alle gevallen een terechte of nauwkeurige beoordeling.

Als de wetenschap zich ermee bemoeit

Sceptici verwerpen de gaydar als niets meer dan een combinatie van stereotypen over homo’s die vaak ook onwaar zijn. De onderzoeken die zijn gedaan naar de gayday zijn bovendien niet eenduidig. De Canadese psycholoog Nicholas Rule bestudeert sociale intuïties — de snelle oordelen die we vellen over mensen die we net hebben ontmoet – en heeft al eens wetenschappelijk onderzoek gedaan naar dit thema.

In een reeks experimenten hebben hij en zijn collega’s het vermogen getest van mensen om de seksuele geaardheid van anderen te beoordelen. Rule en zijn collega-onderzoekers kwamen daarbij tot de conclusie dat de gaydar bestaat. De manier waarop de radar werkt, vertelt ons ook veel over de aard van sociale intuïties in het algemeen. In hun onderzoek vonden Rule en co een viertal sets non-verbale signalen voor seksuele geaardheid die ze de vier A’s noemden:

1. Adornment

Adornment, oftewel versiering/aankleding, verwijst naar de manier waarop mensen zich kleden en hun haar doen. Het is een sociaal teken dat mensen gebruiken om hun seksuele geaardheid uit te beelden. Aankleding kan ook worden ingezet om het geslacht, sociale klasse en zelfs etniciteit uit te beelden. Homoseksuele mannen zijn bijvoorbeeld over het algemeen zorgvuldiger met betrekking tot hun kleding en kapsel in vergelijking met de meeste heteroseksuele mannen.

Toch is er in de laatste jaren minder duidelijkheid tussen welke kledingstijlen en versieringen, zoals accessoires, nu als typerend gay moeten worden gezien en welke niet. De jeugd is namelijk veel vrouwelijker en meer bewust over de keuze van kleding en uiterlijke verzorging. Dit wordt ook wel aangeduid als de metroseksuele stijl. Dure kapsels, mooie kleding, skinny jeans; je hoeft er niet per se homo voor te zijn.

2. Actions

Acties, zijn gebaseerd op de maniertjes die mensen vertonen terwijl ze iets doen. Deelnemers aan het onderzoek van Rule die videoclips van 10 seconden bekeken van bewegende mensen, moesten de seksuele geaardheid van de persoon in het filmpje beoordelen op basis van een momentopname van bewegingen en gedragingen. De deelnemers aan het onderzoek trokken hun conclusies op basis van deze beeldvorming en waren vaak in staat om goed te raden of iemand gay was of niet.

Homoseksuele mannen hebben vaker de neiging om met hun heupen te zwaaien, net zoals heteroseksuele vrouwen dat ook doen. Aan de andere kant hebben lesbische vrouwen juist weer de neiging om met hun schouders te zwaaien, net als heteromannen dat op hun beurt doen.

3. Acoustics

De akoestiek verwijst weer naar auditieve spraaksignalen. Rule merkt op dat veel mensen ook een hoop auditieve stereotypen over homoseksuelen hebben, zoals de overtuiging dat homoseksuele mannen slissen als ze praten. Het onderzoek bevestigt deze gedachte echter niet. Waar de deelnemers wel goed in bleken was een correct oordeel vellen op basis van de stem van de spreker. Het observeren van het stemgebruik zou in veel gevallen leiden tot een juiste oordeel over iemands geaardheid.

4. Appearance

Uiterlijk gaat weer uit van de uiterlijke verschijning, met in het bijzonder de gezichtskenmerken. Mensen die slechts een tiende van een seconde foto’s van gezichten te zien kregen, bleken goed in staat om iemands seksuele geaardheid te beoordelen. Het vermogen om een goede beoordeling te vellen, ging echter niet omhoog als er langer naar de foto mocht worden gekeken.

Hetzelfde gold ook voor de tests waarin het gezicht werd uitgesneden, zodat alle elementen van het eerder genoemde Adornment (zoals kleding, kapsel en sieraden) niet zichtbaar waren voor de kijker. Toen mensen echter werd gevraagd nog eens goed na te denken over hun oordeel, zouden de resultaten minder correct worden. Dit toonde aan dat de eerste impressie vaak wel juist bleek.

foto man dating

Wie heeft een goede gaydar?

De gaydar is volgens Nicholas Rule wel handig, omdat mensen over het algemeen goed zijn in het waarnemen van seksuele geaardheid op basis van minimale en subtiele signalen. Het is echter geen speciaal talent. De gaydar maakt gebruik van hetzelfde ‘mensengevoel’ dat we gebruiken om snel de mensen die we in ons dagelijks leven tegenkomen te beoordelen.

Sommige mensen lijken dan ook een meer accurate gaydar te hebben dan anderen. Mensen met anti-homo-opvattingen presteren bijvoorbeeld slechter in deze zogeheten gaydar-onderzoeken, terwijl seksuele minderheden en mensen die meer vertrouwd zijn met homoseksuele mensen, juist goed in staat zijn om anderen te beoordelen.

Aangeboren vs. aangeleerd

Opvallend is ook dat sommige kenmerken aangeboren zijn, terwijl anderen juist zijn aangeleerd. Het feit dat bijvoorbeeld dat gelaatstrekken visuele aanwijzingen geven om iemands seksuele geaardheid te raden, ondersteunt epigenetische theorieën die homoseksualiteit toeschrijven aan prenatale ervaringen, zoals blootstelling aan hormonen in de baarmoeder.

Kleding en kapsel zijn echter wel weer bewuste keuzes, en maniertjes worden vaak aangeleerd, ook al is het vaak onbewust. De vorm van de neus en de mond, die ook als aanwijzingen worden gebruikt, wordt echter bepaald door de genen. Dit verklaart ook waarom er misvattingen zijn over het vormen van een totaalbeeld.

Stereotypes kunnen ook schadelijk zijn

De studies ontdekten ook dat de gaydar van vrouwen nauwkeuriger was wanneer ze ovuleerden dan wanneer ze niet in de ovulatie zaten. Oftewel, op momenten dat vrouwen de hoogste vruchtbaarheid hebben, lijkt hun vermogen om homoseksuele mannen te onderscheiden van heteroseksuele mannen aanzienlijk te verbeteren. Over het algemeen helpt de gaydar mensen inderdaad om seksuele geaardheid conclusies te trekken, maar ze zijn echter verre van perfect.

In sommige opzichten lijkt het idee van de gaydar, ook al is het maar een variant van stereotypering, op zich best nuttig en doet het ook geen kwaad. Maar we weten tegelijkertijd ook dat stereotypen ook best wat negatieve gevolgen hebben, dus veel wetenschappers moedigen de gaydar daarom ook niet aan.

Verliefd worden is meer...

... dan toeval. Er zijn twee personen voor nodig die ervoor openstaan. Bij gayParship weten ze welke aspecten belangrijk zijn voor een langdurige relatie. Hun matchingsprincipe heeft één doel: het samenbrengen van mensen die bij elkaar passen en samen gelukkig zijn, en dat natuurlijk voor lange tijd. Ontdek zelf hoe 1 op de 3 leden er een partner vindt.

Deel dit artikel
Geef je reactie