Elkaars gedachten lezen: de valkuil van ‘mind reading’ in relaties

Als we het over gedachtenlezen hebben, roept het al snel beelden op van kwakzalvers die zeggen dat ze over paranormale krachten beschikken. Maar ook zonder kristallen bol en voodoo-achtige praktijken denken mensen elkaars gedachten te kunnen lezen. Sterker nog: dat doen we allemaal in onze relaties. Het wordt ‘empathische nauwkeurigheid’ genoemd, een alledaagse vorm van gedachtenlezen waaraan we ons allemaal schuldig maken. En daar komen geen tarotkaarten of helderzienden bij aan te pas.

Gedachten lezen in relaties

De meeste mensen zijn het erover eens dat het onredelijk is om van anderen te verwachten dat ze hun gedachten kunnen lezen. Maar ondanks dat ze deze mening delen, voelen ze zich toch teleurgesteld wanneer hun onuitgesproken gedachten niet worden begrepen. Dat je verwacht dat je partner het weet, betekent niet dat je partner het weet.

“Je zou gewoon moeten weten waarom ik van streek ben.”

Laten we een belangrijke mijlpaal in de relatie nemen: het 1-jarige jubileum. De viering van de relatie wordt in je gedachten gekoppeld aan een verrassing door je partner: een herbeleving van de eerste date, een romantisch diner of een cadeau. Maar weet je partner ook dat jij er zoveel waarde aan hecht? Ben je van mening dat je partner dat hoort te weten? En word je boos als je partner geen plannen heeft om jou te verrassen?

Niemand kan het echt

Dankzij de media en televisieprogramma’s hebben we het idee gekregen dat we elkaars zinnen moeten kunnen afmaken en op bovennatuurlijke wijze elkaars gedachten kunnen lezen. De waarheid is dat niemand gedachten kan lezen. Telepathie is wetenschappelijk nooit bewezen. Het is onmogelijk voor het menselijk brein om signalen op te vangen waarmee je accuraat de gedachten van een ander kunt lezen.

In feite komt het erop neer dat we moeten communiceren om onszelf verstaanbaar te maken – verbaal en non-verbaal. Anders kunnen we niet weten wat er omgaat in een ander. En zelfs als we communiceren kunnen we elkaars gedachten niet lezen.

Volgens wetenschappers hebben verschillende onderzoeken aangetoond dat partners bijzonder slecht zijn in het ‘lezen’ van elkaars gedachten en gevoelens. Het vermogen om de gedachten en gevoelens van een partner te begrijpen ligt gemiddeld op slechts 30 tot 35 procent, zo blijkt uit onderzoek. Of anders gezegd: wanneer je denkt te weten wat je partner denkt, dan heb je het 65 tot 70 procent van de keren mis.

De valkuil van gedachten lezen

Als je verwacht dat je partner jouw gedachten kan lezen, kan dat leiden tot relatieproblemen. Het kan ertoe leiden dat je zwijgt over wat je wilt, terwijl je het zou kunnen krijgen als je het zou uitspreken. En omdat je zwijgt, kan je partner iets anders doen dan waar je op hoopte. Het is ook niet meer dan logisch dat je partner zich niet eens verontschuldigt, omdat ze niet weten dat hun gedrag anders is dan wat je had gehoopt. Dit is de valkuil van gedachten lezen: de onjuiste verwachting dat je partner gedachten kan lezen en de overtuiging dat je partner iets ‘fout’ doet als deze er niet in slaagt om je gevoelens en gedachten goed te interpreteren.

• Michelle: “Weet je wel eens waarom ik zo reageer?”
• Jay: “Jawel, volgens mij ben je ongesteld.”
• Michelle: “Dat ben ik niet. Je zou moeten weten waarom ik geïrriteerd ben.”
• Jay: “Oh, sorry, dat dacht ik echt.”
• Michelle: “En dat is nou juist het probleem!”

Mensen denken vaak dat iets zeggen zonder het direct te zeggen een manier is om de boodschap op een wat lievere manier over te brengen. Sommigen mensen doen dit voortdurend. Ze maken een opmerking en verwachten vervolgens dat je het begrijpt. Ze doen het echter niet op een directe manier of met een verzoek, maar verwachten wel dat je het zo opvat. Een voorbeeld:

• Michelle: “De deur van de slaapkamer piept weer.”
• Jay: “Ik hoorde het.”

Twee weken later

• Michelle: “Heb je de deur van de slaapkamer nog steeds niet gemaakt? Ik zei toch dat hij piepte!”

Vaak is gedachten lezen een ongezonde en destructieve gewoonte geworden in relaties, omdat één of beide partners er ten onrechte van uitgaat dat ze weten wat de ander denkt of voelt, terwijl ze dat eigenlijk niet weten. Ze proberen af te leiden wat er in het hoofd van de ander omgaat, zonder om opheldering te vragen. Deze gewoonte kan ertoe leiden dat je irrationeel handelt in de ogen van de ander, omdat het niet overeenkomt met wat de ander eigenlijk wil.

Het alternatief op gedachten lezen

Het alternatief op de verwachting dat je gedachten gelezen worden is duidelijke communicatie. Transparant, beknopt en ondubbelzinnig. Als je iets te zeggen hebt, zeg het dan gewoon. Wil je iets van de ander, vraag het. Geen opmerkingen die verkeerd geïnterpreteerd kunnen worden, geen verborgen betekenissen: wees gewoon eerlijk en duidelijk over wat je bedoelt.

Als we het laatste voorbeeld nemen van de piepende deur, dan zal het geen verrassing zijn dat de deur niet het probleem is. De scharnieren ook niet. En ook niet dat je niet weet dat een beetje siliconenspray wonderen doet. Het probleem is dat je een behoefte hebt om dat irritante geluid niet meer aan te horen, terwijl je niet duidelijk maakt dat je zou willen dat de ander dit voor je oplost.

De essentie is dat je een verkeerde aanname maakt over anderen. En zelden leidt dat tot een gewenste uitkomst. In relaties gaat het vaak mis als partners van elkaar verwachten dat ze de hints en signalen berichten oppikken, maar daar zijn we dus enorm slecht in.