Wat zijn feromonen? De aantrekkingskracht van geuren

We kennen allemaal de Axe-reclames nog wel waarbij een vleugje deo ervoor zorgt dat een man woest aantrekkelijk wordt. Hoewel de beelden van hordes vrouwen die achter een man aanrennen natuurlijk wat weg hebben van een ultieme droom (of welk ander sterk verhaal dan ook), zit er wel een kleine kern van waarheid in: je kunt met een lekker geurtje namelijk het dierlijke instinct losmaken bij het andere geslacht.

Dat is te danken aan de zogenaamde feromonen die ervoor zorgen dat er subtiele chemische signalen worden afgegeven op de ontvanger. Op basis van die signalen stoten dieren bijvoorbeeld af dat ze willen paren en iets soortgelijks geldt ook in het mensenrijk. Hoe dat precies werkt, leggen we je vandaag uit. Want feromonen… maken het wel héél pikant.

Wat zijn feromonen?

Zelf hebben we het allemaal wel eens gedaan: innig snuffelen aan een nachthemd van een dierbare. Alleen omdat we even zijn of haar lichaamsgeur willen opnemen. Da’s op zich niet zo gek en volstrekt natuurlijk gedrag. Een geur zegt namelijk veel over een mens. Zoveel zelfs dat de geur ook een belangrijke rol speelt als we een partner zoeken. Dat doen we uiteraard op basis van uiterlijk, innerlijk en andere kenmerken waarvan de geur er onbewust ook één van is.

Het omgekeerde geldt dus ook: we kunnen iemand faliekant afwijzen, omdat zijn of haar geur ons niet aanstaat. En mocht je een mannelijke lezer zijn, let dan even op, want die afwijzingen zijn bijna altijd van de vrouw richting de man.

Eerlijk is eerlijk: over het algemeen ruiken vrouwen nou eenmaal een stuk lekkerder dan mannen. Het vrouwelijke geslacht besteedt nu eenmaal meer aandacht aan de persoonlijke hygiëne dan mannen.

In het dierenrijk werkt het doodeenvoudig

Onderzoekers hebben de laatste decennia doorslaggevende ontdekkingen gedaan op het gebied van geurvoorkeuren en de partnerkeuze. Bij dieren werkt het vrij eenvoudig: je kunt schaamteloos kenbaar maken dat je seks wilt en wel zo snel mogelijk. Dat doe je aan iedereen die zich ook maar in je omgeving begeeft door stoffen af te stoten die door het andere geslacht worden opgemerkt. En hup, daar komt de orgiebrigade dolenthousiast aanzetten. Zo simpel is het bij dieren.

Van kilometers afstand komen ze aanrennen en zo wordt de behoefte tot voortplanting bevredigd. En wij mensen hebben dat dierlijke instinct ook. Al werkt het bij mensen een stuk lastiger.

Wat als wij mensen ook zo konden prikkelen?

Als het even kon dan zouden wij ook zulke subtiele geuren moeten afstoten of absorberen, zodat we precies weten wanneer we in actie kunnen komen. Het zou misschien wat gevaarlijke situaties opleveren, maar toch, zo af en toe zou het wel handig zijn als we dit soort zintuigen gewoon hadden als mens. Nou, die zijn er ook, al zijn die wel vééél minder sterk dan bij dieren. Maar ze zijn bestaan (waarschijnlijk) en ze hebben de naam feromoon gekregen.

Feromonen bij mensen

Feromonen zijn de chemische stoffen die loskomen en waarmee letterlijk een boodschap wordt overgebracht, waarmee dus in wezen wordt gecommuniceerd. Zo’n beetje alle dieren hebben ze en ze zijn te vinden in urine, zweet en de geslachtsdelen. Ze worden overigens niet alleen maar gebruikt om seksuele drang kenbaar te maken, maar ook bijvoorbeeld om territoria te markeren of andere dieren te waarschuwen.

Toen het bestaan van deze stoffen werd ontdekt, stonden wetenschappers al snel voor de uitdaging om te bekijken of iets soortgelijks ook bij mensen kan worden gestimuleerd. Immers, wij zijn ook zoogdieren, die soms ook anderen willen waarschuwen, ons ook willen voortplanten en als het even kan zoveel mogelijk seks willen.

Reden voor wetenschappelijk onderzoek

Door uitvoerig onderzoek zou blijken dat er bij mensen inderdaad wel hersencellen zijn die geprikkeld worden door bepaalde geuren. Toch is de opname van die geuren niet te vergelijken met die van dieren, net zoals we allemaal weten dat dieren ook sowieso sterkere reukorganen hebben. Hoe het precies bij mensen werkt is de laatste jaren flink uitgezocht en het heeft er in ieder geval alle schijn van dat mensen elkaars gedrag inderdaad kunnen sturen met bepaalde geuren.

Toch is het niet zoals bij dieren dat de benen meteen wijd gaan als er een keer zo’n aantrekkelijke geur wordt verspreid. Zo simpel is het niet. Maar stimuleren? Het lijkt er wel op dat het kan.

Waar komt de term vandaan?

En mocht je je nu afvragen waar toch dat moeilijke woord vandaan komt, daar hebben we een antwoord op. We gaan er kort op in zonder het daarbij al te lastig te willen maken. Het samen voegwoord ‘feromoon’ werd in ieder geval in 1959 bedacht door de wetenschappers Peter Karlson en Martin Lüscher en gebaseerd op het Griekse pheroo (‘ik draag’) en hormoon (stimulerend). Als het goed is zijn dat inderdaad de termen die je uit ons bovenstaande verhaal moet hebben opgemerkt.¹

Signalen die worden afgegeven

Deze chemische boodschappers worden buiten het lichaam getransporteerd en beïnvloeden daarbij de neurocircuits, waaronder het autonome zenuwstelsel met hormoon- of cytokine-gemedieerde fysiologische veranderingen, inflammatoire signalering, veranderingen in het immuunsysteem en/of gedragsverandering bij de ontvanger.

Met heel veel moeilijke woorden betekent dat niets anders dan dat anderen worden geprikkeld met een bepaalde gemoedstoestand, of die nu seksueel van aard is of waarschuwend, misschien zelfs een tikkeltje dominant.

Hoe werken ze?

Het draait er allemaal om dat feromonen een sexy geur zouden afgeven, waarmee er seksuele reacties worden opgeroepen bij het andere geslacht. We hebben het over stoffen die worden afgestoten in onze zweet, meestal rondom de oksels.²

Ze zijn, anders dan het zweet zelf, geurloos, en onderzoek heeft aangetoond dat deze stoffen, in combinatie met de geur van het zweet zelf, ervoor zorgt dat vrouwen gaan voor de meest aantrekkelijke mannen. Althans, de meest aantrekkelijke mannen die volgens hen (volgens deze geur + feromonen dus) voor een sterk nageslacht kan zorgen. Daarmee hebben we het inderdaad over een oerinstinct.

Niet zo verrassend dus dat de feromonen ook wel bekend staan als het zesde zintuig. Als een vrouw een man moet uitkiezen op basis van de geur alleen, dan wordt dat gedaan voor de man met een sterke weerstand en met gevarieerde genen. En die stoffen kunnen weer worden verwerkt in parfums.

Helpen parfums met feromonen? (het Axe-effect)

Zoek voor de gein maar eens op feromonen op Google en je zult meteen zien dat er een hoop webshops zijn die parfums en andere producten verkopen waar deze stoffen inzitten. Je kunt ‘vrouwen aantrekken’ of ‘mannen aantrekken’ en sommige producten zouden ze zelfs ‘lokken’. Klinkt veelbelovend (en een tikkeltje fout) natuurlijk, want als het zo makkelijk wordt om van bil te gaan, dan kopen we allemaal toch zo’n flesje?

Of de parfums helpen, omdat er bepaalde stoffen inzetten is nog niet wetenschappelijk bewezen, maar wat wel zo is, is dat mannen met een dergelijk geurtje op zich veel zelfverzekerder voelen. En als je zelfverzekerd overkomt, dan wil een vrouw ook eerder met je naar bed.

Sex sells

Over het daadwerkelijke nut van feromonen bij mensen kan nog lang worden door gediscussieerd, want tot nu toe zijn er nog geen wetenschappelijke conclusies. Een conclusie die wel kan worden getrokken is dat alles waar een zekere sexappeal in zit, goed verkoopt. En daardoor lijkt het erop dat de fabrikanten van feromonen voorlopig nog op volle toeren blijft draaien. Laat je ons even weten of het bij jou heeft gewerkt?