Wat is gaslighting? Herken de manipulatie met deze 26 tekenen

Michael Slender
Door Michael Slender
18 minuten leestijd

Daten in deze moderne tijd lijkt een eitje, toch? Maar geloof ons, als je het eenmaal probeert, ontdek je al snel dat het gemakkelijker gezegd is dan gedaan. In het datinglandschap van de 21e eeuw zijn er allerlei nieuwe trends die het liefdespad behoorlijk hobbelig maken. Eén van die nieuwe termen waar je over gehoord moet hebben, is ‘gaslighting’.

Gaslighting is een oude truc in een nieuw jasje, waarbij iemand je emotioneel zo in de war brengt dat je begint te twijfelen aan je eigen realiteit. Liegt je match zonder enige aarzeling over kleine dingen en ontkent deze glashard dat ze iets hebben gezegd? Of heeft je nieuwe lover de gewoonte om verwarring te zaaien door tegenstrijdige signalen af te geven? Dan is het mogelijk dat je te maken hebt met gaslighting in je relatie.

Wat is gaslighting?

Gaslighting is als een soort emotionele mind game waarbij je aan jezelf en je gezonde verstand begint te twijfelen. Het is een geniepige vorm van manipulatie die je in een relatie laat wankelen en aan je eigen waarnemingen doet twijfelen. Leugens, valse opmerkingen, verwarring zaaien en dubbelzinnige signalen geven, dat zijn slechts een paar voorbeelden van gaslighting.

Wat wil jij?

"Iedereen heeft het over zichzelf, maar wat wil JIJ? Stel deze 999 vragen aan jezelf: kijk vooruit, spreek wensen uit, vraag feedback, geef jezelf cijfers."

Het enge aan deze manipulatieve truc is dat het vaak stiekem en subtiel wordt toegepast, waardoor het langzaam maar zeker zijn verwoestende werk doet. Het doel? De controle over jou krijgen. Mensen die deze trucjes gebruiken, maken vaak gebruik van de volgende technieken:

  • Ze liegen zonder blikken of blozen.
  • Ze schuiven hun eigen slechte gedrag op jou.
  • Ze ontkennen dat ze ooit iets gezegd hebben, zelfs als je bewijs hebt.
  • Ze houden je in de war met tegenstrijdige signalen.
  • Ze spelen in op wat jou dierbaar is.
  • Ze blijven maar doorgaan met hun manipulatie.
  • Ze zeggen het ene, maar doen het andere.
  • Ze proberen anderen tegen je op te zetten.
  • Ze laten je geloven dat je gek bent.
  • Ze beweren dat anderen allemaal leugenaars zijn.

Gaslighting is niet alleen een reeks manipulatieve tactieken, het is een vorm van emotioneel misbruik die ernstige gevolgen kan hebben voor degene die het slachtoffer is. Vanzelfsprekend is het belangrijk om te begrijpen dat gaslighting nooit acceptabel is in een gezonde relatie.

Voorbeeld

Je bent al een tijdje samen met je partner en alles lijkt perfect. Maar de laatste tijd merk je subtiele veranderingen in het gedrag van je geliefde. Je partner begint je steeds vaker kleine leugentjes te vertellen over onbelangrijke dingen, dingen die je zelf hebt gezien en meegemaakt. En als je je partner daarop wijst, ontkent deze glashard dat ze ooit zoiets hebben gezegd. Het voelt alsof je aan jezelf begint te twijfelen, alsof je geheugen je in de steek laat. Je vraagt je af of je het misschien verkeerd hebt begrepen. Maar diep van binnen voel je dat er iets niet klopt.

Op een dag, als je probeert te praten over je gevoelens en twijfels, draait je partner de situatie om en beschuldigen ze jou van paranoia en overdreven bezorgdheid. Je partner beweert dat je alles verdraait en maait je argumenten genadeloos neer. Je voelt je in de hoek gedreven, verward en machteloos. Dat is wanneer je beseft dat je partner je in een emotionele valstrik heeft gelokt, en je begint te begrijpen wat gaslighting echt inhoudt. Het is angstaanjagend hoe je partner je eigenwaarde en realiteitszin langzaam maar zeker ondermijnt.

Hoe kun je gaslighting herkennen?

Je weet dat liefde niet altijd makkelijk is, maar wat als de lijn tussen liefde en manipulatie vervaagt? In een relatie verwacht je respect, steun en begrip, maar soms sluipen destructieve patronen ongemerkt binnen. En dat is moeilijk te herkennen, omdat het als een sluwe schaduw is die langzaam de zon wegneemt. Je begint te twijfelen aan jezelf, je herinneringen en je gevoelens. In dit doolhof van verwarring is het goed dat je de tekenen van gaslighting kunt herkennen. Dit zijn de dingen waarop je moet letten.

25 zinnen die het verschil maken

Heb je trouwens deze kant-en-klare berichtjes voor op WhatsApp of Tinder al gezien? Het zijn de beste zinnen om iemand stapelgek op je te maken.

1. Je partner liegt glashard tegen je

Je merkt dat je partner herhaaldelijk dingen ontkent waarvan je zeker weet dat ze zijn gebeurd. Dit zijn geen kleine leugentjes om bestwil, maar grove misleidingen die bedoeld zijn om je in verwarring te brengen.

2. Je partner ontkent ooit iets te hebben gezegd, zelfs als je bewijs hebt

Wanneer je je partner confronteert met bewijs van hun uitspraken of acties, doen ze alsof ze geen idee hebben waar je het over hebt. Het is alsof ze je eigen realiteit ontkennen en je laten twijfelen aan je eigen herinneringen.

“Ik was gisteravond gewoon thuis, je kunt mij niet gezien hebben. Ik weet echt niet waar je het over hebt.”

3. Je partner projecteert het eigen slechte gedrag op jou

In plaats van hun eigen fouten toe te geven, beschuldigen ze jou van precies dezelfde dingen waar zij schuldig aan zijn. Het is als een spiegel die hun eigen tekortkomingen op jou reflecteert.

4. Je begint te twijfelen aan je eigen geheugen en waarneming

De voortdurende ontkenning en manipulatie door je partner laten je denken dat je geheugen onbetrouwbaar is. Je begint te geloven dat je misschien alles verkeerd ziet, zelfs als je zeker was van je zaak.

5. Je partner creëert verwarring met tegenstrijdige signalen

Je partner gedraagt zich de ene keer begripvol, en de volgende keer kil en afstandelijk. Oftewel: gemengde signalen. Dit zorgt voor constante verwarring en onzekerheid over waar je staat in de relatie.

6. Je partner beschuldigt jou van paranoia

Telkens wanneer je probeert je zorgen te uiten, worden je gevoelens gebagatelliseerd. Je bezorgdheid is overdreven. Je partner maakt je wijs dat je te gevoelig bent of dat je alles te zwaar opneemt.

“Je maakt je altijd te veel zorgen, het stelt niets voor.”

7. Je partner isoleert je van vrienden en familie

Een gaslighter oefent controle uit over je sociale leven, waardoor je je steeds meer geïsoleerd voelt. Het wordt daardoor moeilijker om steun te vinden buiten de relatie.

8. Je voelt je voortdurend ongemakkelijk en onzeker in de relatie

De emotionele manipulatie en constante twijfel zaaien een voortdurend gevoel van ongemak en onzekerheid in je relatie. Je vraagt je af waar je aan toe bent.

9. Je partner maakt gebruik van emotionele chantage en manipulatie

Je partner speelt slim in op je emoties en gebruiken daarbij schuldgevoelens om je te laten doen wat ze willen. Emotionele manipulatie is het gereedschap van de gaslighter om controle te krijgen.

“Als je echt van me hield, zou je dit voor me doen.”

10. Je hebt het gevoel dat je constant verkeerd zit

Of het nu gaat om alledaagse zaken of belangrijke beslissingen, je begint te geloven dat je voortdurend fouten maakt. Je begrijpt alles verkeerd, denk je. Je vertrouwen in jezelf wankelt.

11. Je partner vertelt je herhaaldelijk dat je overdrijft

Telkens wanneer je je zorgen uit, worden deze afgedaan als overdreven of onnodig. Ze minimaliseren je gevoelens en maken je wijs dat je te veel aandacht besteedt aan onbenullige dingen.

ruzie man vrouw

12. Je partner negeert je wanneer je probeert te praten over je zorgen of gevoelens

Elke poging om te communiceren wordt met stilte beantwoord. Je partner lijkt totaal niet geïnteresseerd in wat je te zeggen hebt, waardoor je je niet gehoord voelt.

13. Je merkt dat je voortdurend je excuses aanbiedt

Je verontschuldigt je keer op keer, zelfs als je partner de enige is die zich misdraagt. Zelfs als je niets verkeerd hebt gedaan. Het is alsof je de schuld op je neemt om de vrede te bewaren.

14. Je partner zegt dat je dingen verdraaid

Wanneer je probeert je standpunt te verduidelijken, beweren ze dat je de situatie verkeerd hebt begrepen of dat je de feiten verdraait. Ze draaien de realiteit om.

“Je hebt het helemaal verkeerd begrepen, dat was niet wat ik bedoelde.”

15. Je voelt je gevangen in de relatie

De manipulatieve controle van je partner zorgt ervoor dat je je steeds meer gevangen voelt. Het is als een emotionele gevangenis waaruit ontsnappen onmogelijk lijkt.

16. Je partner spot met je gevoelens

Je partner maakt gebruik van sarcasme en cynisme om je belachelijk te maken. En dat is vernederend en kwetsend.

17. Je wordt vaak geconfronteerd met passief-agressief gedrag

In plaats van openlijk te communiceren, uit je partner de ontevredenheid op een lelijke manier: met passief-agressief gedrag. Denk aan zwijgen, sabotage of wraakzuchtige acties.

18. Je partner probeert je af te snijden van financiële middelen

Je partner probeert de volledige controle te krijgen over je financiën, waardoor je afhankelijk wordt van hen voor geld.

19. Je partner dreigt met het beëindigen van de relatie

Je partner gebruikt een potentiële relatiebreuk als een manipulatieve tactiek om je te laten gehoorzamen. Of in ieder geval toe te geven aan hun eisen. Met het doel om je onder druk te zetten.

20. Je begint je af te vragen of je gek wordt

De constante manipulatie en verwarring laten je twijfelen aan je eigen psychische gezondheid. Je vraagt je af of je de grip op de realiteit verliest.

“Je hebt echt hulp nodig, je bent helemaal in de war.”

21. Je partner probeert je te overtuigen dat ze het beste met je voorhebben

Ondanks hun schadelijke gedrag beweren ze voortdurend dat ze het beste met je voorhebben. Hun acties komen voort uit zorg voor jou, natuurlijk.

22. Je vermijdt het delen van je gedachten en gevoelens

Je voelt je geremd om open te zijn over wat je denkt en voelt, omdat je bang bent voor de negatieve reactie van je partner.

23. Je partner gebruikt je kwetsbaarheden tegen je

In plaats van steun te bieden in moeilijke tijden, gebruikt je partner je kwetsbaarheden en onzekerheden als wapen tegen je. Je partner weet precies waar je gevoelig over bent, hoe ze jou kunnen raken en gebruiken dit tegen je.

24. Je voelt je voortdurend uitgeput en gestrest in de relatie

De constante strijd om de waarheid eisen zijn tol. Je voelt je voortdurend moe en gestrest.

25. Je partner manipuleert je om dingen te doen die je eigenlijk niet wilt

Je partner oefent druk uit om je te dwingen dingen te doen die ingaan tegen je eigen wensen en overtuigingen. Dat kan voelen alsof je je eigen autonomie verliest.

26. Je verliest contact met vrienden en hobby’s

Je merkt dat je steeds minder tijd doorbrengt met vrienden, omdat je partner dit actief ontmoedigt of bekritiseert.

man vrouw gesprek

Waar komt het vandaan?

De term ‘gaslighting’ vindt zijn oorsprong in het toneelstuk ‘Gas Light’ van Patrick Hamilton, dat voor het eerst werd opgevoerd in 1938. Later werd het stuk aangepast tot een film met dezelfde naam, ‘Gaslight’, uitgebracht in 1940, geregisseerd door Thorold Dickinson. De film werd later, in 1944, opnieuw verfilmd door George Cukor en kreeg dezelfde naam.

In het originele verhaal wordt een vrouw genaamd Paula langzaam en systematisch door haar echtgenoot Gregory gemanipuleerd om haar te laten denken dat ze gek wordt. Gregory doet dit door ’s avonds de gaslampen in hun huis te dimmen, waarbij hij beweert dat Paula zich dingen verbeeldt wanneer ze de verandering in de lichtsterkte opmerkt. Hij begint haar te isoleren en maakt haar wijs dat haar waarnemingen en gevoelens onjuist zijn. De term ‘gaslighting’ is afgeleid van de handeling van het dimmen van de gaslampen in het verhaal.

Hoewel de term zijn oorsprong vond in fictie, wordt het tegenwoordig dus gebruikt om een vorm van emotionele manipulatie en misbruik te beschrijven. De auteur en therapeut Dr. Robin Stern heeft veel bijgedragen aan het begrip van gaslighting en heeft erover geschreven in haar boek ‘The Gaslight Effect’, waardoor de term vele jaren na de verfilming meer aandacht kreeg in de context van emotioneel misbruik en manipulatie.

De gevolgen

Stern zegt dat het gedrag – in het beste geval – ervoor kan zorgen dat de vrouw zich ongemakkelijk voelt omdat ze altijd verkeerd zit. In het ergste geval kan het leiden tot diepe depressie, waarbij sterke en levendige mensen verstrikt raken in een leven vol ellende en zelfhaat. Langdurig misbruik kan resulteren in aanhoudende gevoelens van angst, verwarring en een verminderd vertrouwen in je eigen geheugen en waarneming.

1. Verlies van zelfvertrouwen

Je begint te twijfelen aan je eigen capaciteiten en het vermogen om de wereld om je heen juist waar te nemen. Het constante ontkennen van je gevoelens en waarnemingen door de gaslighter maakt dat je je eigen intuïtie in twijfel trekt. Dit kan resulteren in een ernstig verlies van zelfvertrouwen en een voortdurend gevoel van onzekerheid.

2. Isolatie

Langzaam maar zeker word je weggehouden van vrienden en familie. De gaslighter wil je afhankelijk maken van hun steun en manipuleert je om afstand te nemen van mensen die je zouden kunnen helpen. Dit is een verstikkende situatie waarin je geïsoleerd raakt en steeds afhankelijker wordt van de manipulator.

3. Angst en depressie

Het voortdurende gevoel van verwarring, machteloosheid en de onophoudelijke druk van de gaslighter kunnen leiden tot ernstige angst en depressie. Het is alsof je gevangen zit in een emotionele achtbaan zonder einde. De constante stress begint zijn tol te eisen op je emotionele welzijn.

4. Gezondheidsproblemen

De chronische stress die gepaard gaat met gaslighting kan zich manifesteren in fysieke gezondheidsproblemen. Hoofdpijn, maagklachten en zelfs een verzwakt immuunsysteem kunnen het gevolg zijn van de voortdurende spanning. Je lichaam reageert op de emotionele marteling die je doormaakt.

5. Zelftwijfel

Je begint te twijfelen aan je eigen identiteit en beslissingsvermogen. Het constante herhaalde gevoel van ‘verkeerd zijn’ en de overtuiging dat je nooit de juiste keuzes kunt maken, zorgt voor diepgewortelde zelftwijfel. Je identiteit vervaagt langzaam en maakt plaats voor de manipulatieve realiteit die de gaslighter voor je heeft gecreëerd. Je verliest het vertrouwen in jezelf en je vermogen om de waarheid te zien.

Als deze misleiding blijft voortduren, kan je zo gemanipuleerd worden dat een normaal leven leiden een onmogelijke opgave lijkt. Stern beschrijft het als ‘een vorm van emotioneel misbruik en manipulatie die lastig te herkennen is en nog lastiger om van los te komen’. Mensen die anderen op deze manier manipuleren, doen dit om een stevige greep op hen te houden en anderen afhankelijk van zichzelf te maken. En laten we eerlijk zijn: dat is pas echt sinister, toch?

Meer mensen zoals jij...

... weten niet welke liefdestaal ze spreken. En dat is niet zo gek als je helemaal niet weet dat iedereen een eigen moedertaal der liefde heeft. In ‘De vijf talen van de liefde’ ontdek je welke taal jij spreekt en nog belangrijker: hoe je daarmee je liefdesleven verbetert. Verhelderend, een eyeopener: kom er zelf achter waarom dit boek ‘het best beoordeelde’ relatieboek is.

Deel dit artikel
Geef je reactie