Liegen en bedriegen in een relatie: hoe ga je ermee om?

Onze allereerste leugentjes zijn misschien nog vrij onschuldig, maar naarmate we ouder worden, neemt ook de ernstigheid van de leugens toe. We maken ons bijna allemaal wel schuldig aan leugens om de bestwil, maar het wordt ernstiger als er voortdurend gelogen wordt.

Neem nou als voorbeeld dat jouw partner zegt dat je nieuwe kapsel er geweldig uitziet, terwijl hij het eigenlijk maar niets vindt. In dit geval wil hij je niet kwetsen en liegt hij je daarom maar voor. Hoewel dat nou niet bepaald een direct gevaar is voor de relatie, is het toch goed om alle vormen van liegen met elkaar te bespreken.

Je moet voorkomen dat goedbedoelde leugens op termijn uitmonden in substantiële leugens die schadelijk kunnen zijn voor de relatie. Want wat de reden ook mag zijn: leugens horen nou eenmaal niet in een relatie.

Hoe herken je het?

Tenzij je partner een meesterbedrieger is, zal hij of zij tekenen laten zien dat er iets niet klopt. Deze signalen duiden op stress of in elk geval een gevoel van ongemak. Natuurlijk, een discutabel verhaal verraadt op zich ook al genoeg, maar het zijn niet alleen de woorden die voor vraagtekens zouden moeten zorgen.

Denk bijvoorbeeld aan een onnatuurlijke glimlach, een veranderd stemgeluid, pupillen die wijder staan, rare bewegingen met handen of voeten, overdreven veel of weinig met de ogen knipperen en het aanraken van bepaalde delen van het lichaam (oren, nek, hoofd). Als het goed is ken jij je partner inmiddels zo goed dat je merkt dat er iets niet klopt aan de stem of dat zijn of haar glimlach anders is dan normaal.

“If you tell the truth, you don’t have to remember anything.” ― Mark Twain

Daarnaast zullen ernstige leugens ook het gedrag van iemand veranderen. Als we één van de meest extreme vormen nemen, bijvoorbeeld overspel, dan zul je merken dat je partner iets langer op het toilet blijft zitten en zijn of haar telefoon daarbij altijd dicht bij zich houdt.

Voor de duidelijkheid: het hoeft niet in alle gevallen te betekenen dat er daadwerkelijk iets aan de hand is, maar vreemd gedrag zal wel de nodige vraagtekens bij je op moeten roepen.

Voorbeelden

Dat er gelogen wordt in elke relatie, daar kunnen we niet omheen. Iedereen van ons liegt wel eens, hoe miniem het ook mag zijn. Dit is echter niet altijd bewust en we zien het ook niet altijd als liegen. Reden genoeg om je een aantal voorbeelden te geven die voor duidelijkheid kunnen zorgen.

Waarheid verdraaien

Tijdens het communiceren proberen we het vaak mooier te laten lijken dan dat het is. Zo dikt iedereen wel eens een bepaalde gebeurtenis aan en op zich is dat ook vrij menselijk. We verdraaien namelijk de waarheid. Niet alleen voor anderen, maar ook in onze eigen gedachten.

De redenen voor het verdraaien van de waarheid kunnen uiteenlopend zijn. Zo kan er worden gelogen om het iemand naar zijn of haar zin te maken, om misstappen te verbergen, voordeel te behalen of zelfs om confrontaties te vermijden. We willen graag aardig worden gevonden door de ander en daar hoort nou eenmaal niet altijd de waarheid bij.

Dingen verzwijgen

Laten we deze toelichten met een praktisch voorbeeld. Stel je voor: we hebben een jongeman (laten we ‘m Evan noemen) die is getrouwd met een jaloerse vrouw (Rebecca). Evan is, net zoals elke dinsdagavond, met z’n vrienden weer eens bij de plaatselijke bar geweest en daar kwam hij ineens z’n ex-vriendin tegen. In alle onschuld hebben ze een tijd met elkaar staan praten, verder helemaal niets.

Toch komt Evan daardoor een stuk later thuis dan normaal en dit roept wantrouwen op bij de jaloerse Rebecca. “Wat ben je laat” zegt ze op geïrriteerde wijze, waarop Evan antwoordt: “klopt, we gingen nog even wat drinken bij Daan”. Niets aan het handje toch? Er is immers niets gebeurd en zo bespaart hij iedereen een hoop ellende.

Nou, niet helemaal. Dingen verzwijgen kan nooit goed zijn. Want stel je nu voor dat Rebecca de volgende dag de nietsvermoedende Daan tegenkomt in de supermarkt..

Misleiden

Misleiden komt in allerlei vormen voor. Een van de meest opmerkelijke vormen daarvan is om de feitelijke waarheid in jouw voordeel te gebruiken. Hoe? We hebben een voorbeeld voor je die iedereen wel eens heeft gebruikt. Vaak gaat het als volgt:

Iemand anders: “Hey, waarom was je niet op m’n verjaardag? Ik dacht dat je zou komen.” Jij: “Klopt, balen inderdaad. Ik heb een gekke week gehad, heel druk, en ik was nog ziek ook.”

Wat hier wordt gezegd klopt in feite, alleen heeft het één niets met het ander te maken. Je had namelijk totaal geen zin om weer in zo’n vervelende kring te moeten zitten. Já, je was inderdaad druk, en já, je was van de week ook ziek. Alleen je was niet ziek op de dag van de verjaardag.

Gaslighting

Oké, tot nu toe is het allemaal nog vrij onschuldig en als je je er wel eens schuldig aan hebt gemaakt: geen zorgen, we worden er niet anders van. Het wordt echter een ander verhaal bij gaslighting. In dit geval hebben we het namelijk over een ernstige manier van manipuleren.

Sterker nog: het wordt zelfs zo ernstig dat we hier kunnen spreken over een ‘slachtoffer’. Want bij gaslighting wordt een ander aan het twijfelen gebracht aan diens realiteit. Het doel? Dat deze persoon geheel afhankelijk wordt van de zogeheten gaslighter. Om die reden hebben we het hier over een manipulatietechniek die vaak wordt gebruikt door mensen met een narcistische persoonlijkheid.

We kunnen deze vormen van liegen en bedriegen daarom ook wel zien als een misselijkmakende vorm van psychische mishandeling of emotioneel misbruik. De ander gaat twijfelen aan zijn of haar geheugen, waarnemingen en geestelijke gezondheid.

Bij gaslighting worden allerlei vormen van liegen en bedriegen met elkaar gecombineerd: ontkennen, verzwijgen, tegenstrijdigheden, de waarheid verdraaien: het is het complete pakket.

Ontkennen

Hoewel we geen goed woord over hebben voor gaslighting is vooral het ontkennen ook een ernstige vorm van liegen. We hebben het hier immers vaak over een dubbele leugen. Zo wordt in dit geval niet (de volledige) waarheid verteld en wanneer er om opheldering wordt gevraagd, volgt er ook nog eens een ontkenning. En dan wordt de ander dus meerdere keren voor de gek gehouden.

Natuurlijk is er ook een ander scenario denkbaar dat er op de man of vrouw af wordt ontkend. In dat geval wordt een vraag gesteld, zoals “Stond die barman/vrouw met die donkere haren vanavond achter de bar?” En daarop wordt glashard “nee” gezegd, terwijl die persoon wel achter de bar stond. En da’s ernstig. Want iets verzwijgen is één, maar het ook nog eens ontkennen is feitelijk gezien één van de meest ernstige vormen van liegen en bedriegen.

Waarom het gedaan wordt

Liegen en bedriegen gebeurt om uiteenlopende redenen die vaak persoonlijk van aard zijn. Toch zijn er een aantal hoofdredenen aan te wijzen. Hierboven noemden we al dat we de ander niet willen kwetsen. Toch is ook de angst voor de reactie van de ander één van de meest voorkomende redenen om te liegen.

Schaamte voor je eigen gedrag kan echter ook een reden zijn om een verhaal te verbloemen. Het is voor jezelf daarom belangrijk om te achterhalen waarom het liegen en bedriegen ook binnen jouw relatie gebeurt.

Liegt je partner, lieg jij, of doen jullie dat allebei? Is dat altijd al het geval geweest of merk je dat er vooral de laatste tijd veel meer worden gelogen? Hoe nobel het streven van de leugen ook mag zijn, het is wel zaak om voor jezelf en je partner af te vragen waarom het wordt gedaan.

Hoe ga je ermee om?

Net als bij andere relationele kwesties is het belangrijk dat er überhaupt besef is over het vertoonde gedrag. Als het alleen aan jou ligt dan is het belangrijk dat je de situatie vanaf het andere perspectief probeert in te schatten. Hoe zou jij je voelen als je partner hetzelfde bij jou zou doen?

Ligt het aan jullie beiden? Dan is het zaak om op een eerlijke manier te praten over welke langetermijneffecten de leugens kunnen hebben. Probeer in dat geval te beseffen dat jullie beide schuldig zijn aan niets anders dan leugens, ongeacht de beweegredenen.

Confronteren

Let wel: een gevoel dat er iets niet helemaal klopt is lang niet altijd genoeg om de confrontatie aan te gaan. Hoewel de gevoelens er vaak niet voor niets zijn is het wel belangrijk om bewijzen te hebben. Pas dan kun je iemand echt confronteren met een bepaalde leugen.

Het belangrijkste bij het aangaan van de confrontatie? Om dit beheerst te doen. Probeer je niet te veel op te winden, hoe moeilijk dat ook is. Door je beheerst op te stellen, kan de ander zich opener opstellen. En in het meest gunstige geval zorgt dat zelfs voor een bevrijdend gevoel.

Uitmaken

Een sterke relatie is gebaseerd op vertrouwen en liefde. Houd je van de ander? Dan kun je besluiten om diegene te vergeven bij kleinere leugens, maar pas op bij structureel gedrag. Een kleine misstap vergeven kan natuurlijk, maar als er volgens jou helemaal geen basis voor vertrouwen meer is, dan kun je er beter aan doen om het uit te maken.

Eerlijkheid duurt het langst

Hoe dan ook, in alle gevallen, zorgt liegen voor een heel problemen in ons leven. Liegen en bedriegen vergiftigt relaties met wantrouwen en angst. Dat het vaak de kleine, onschuldige leugens zijn die tot groter bedrog leiden, moet reden tot zorg zijn. Wees daarom van het begin af aan zo eerlijk mogelijk met elkaar, want eerlijkheid duurt ook in de relatie het langst.